δίοπτρο

Οπτικό σύστημα που αποτελείται από δύο διαφανή, ομογενή σώματα 1 και 2, με διάφορους δείκτες διάθλασης (n₁, n₂), τα οποία διαχωρίζονται από μια επιφάνεια γεωμετρικά προσδιορισμένη. Αν αυτή η επιφάνεια είναι επίπεδη, έχουμε το επίπεδο δ., ενώ αν είναι σφαιρικό τμήμα, έχουμε σφαιρικό δ. Τα δ. δίνουν χρωματικά είδωλα, γιατί η διάθλαση κάθε ακτίνας εξαρτάται από τον λόγο n₁ / n₂, ο οποίος μεταβάλλεται ανάλογα με το μήκος κύματος του ορισμένου φωτός. Για φως μη μονοχρωματικό αντιστοιχεί μόνο μία δέσμη διαθλώμενων ακτίνων σε μία προσπίπτουσα ακτίνα. Τα δ. είναι αστιγματικά και συνεπώς οι ακτίνες που προέρχονται από ορισμένο σημείο παράγουν ένα δίκτυο διαθλώμενων ακτίνων, οι οποίες δεν τέμνονται στο ίδιο σημείο όπου θα σχηματιζόταν το είδωλο του πρώτου. Τα δ. μπορούν να θεωρηθούν αναστιγματικά μόνο για δέσμες ακτίνων μικρού ανοίγματος (2°-3°) και μικρής κλίσης ως προς τον οπτικό άξονα. Στην περίπτωση αυτή, τα δ. είναι και ορθοσκοπικά· δίνουν γεωμετρικά είδωλα όμοια προς τα αντικείμενα που βρίσκονται πάνω σε επίπεδα κάθετα προς τον άξονά τους. Τα σφαιρικά δ. έχουν δύο εστιακές αποστάσεις: f₁ = n₁r / (n₂ – n₁) για το σώμα δείκτη διάθλασης n₁, και f₂ = n₂r / (n₂ – n₁) για το άλλο (όπου r η ακτίνα της σφαίρας). Αριστερά, κατασκευή του ειδώλου 1 ενός απλού αντικειμένου Ο, βάσει των ιδιοτήτων του σφαιρικού διόπτρου: 1) ακτίνες παράλληλες στον οπτικό άξονα (γραμμή ΑΒ) διαθλώνται κατά τρόπο ώστε να περάσουν από την εστία F· 2) ακτίνες προσπίπτουσες κάθετα επί της επιφάνειας του διόπτρου (και συνεπώς διερχόμενες από το κέντρο καμπυλότητας C) δεν παρεκκλίνουν. Δεξιά, παράδειγμα χρωματικής εκτροπής στην περίπτωση επίπεδου διόπτρου: μία φωτεινή μη μονοχρωματική πηγή Ρ είναι τοποθετημένη μπροστά από ένα επίπεδο δίοπτρο ΑΒ. Ένας παρατηρητής που βρίσκεται δεξιά από το ΑΒ βλέπει το είδωλο της πηγής στην προέκταση των διαθλωμένων ακτίνων. Οι ακτίνες με διαφορετικό μήκος κύματος (κόκκινο και γαλάζιο στο σχέδιο) παρεκκλίνουν και παράγουν δύο ξεχωριστά είδωλα της πηγής (ΙΑ, ΙR).